De slachtoffers van het bombardement op Kleykamp in Den Haag, 11 april 1944

Op dinsdag 11 april 1944, de dag na Pasen, vlogen jachtbommenwerpers van de Britse Royal Air Force over Den Haag. Het doel was – officieel – de vernietiging van het gebouw van de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters, gevestigd in de Villa Kleykamp, pal tegenover het Vredespaleis. In dit gebouw (voorheen de Koninklijke Kunstzaal) lagen onder andere de ontvangstbewijzen-persoonsbewijs, hiermee konden de persoonsbewijzen van alle inwoners van Nederland gecontroleerd worden.

Een deel van het papierwerk is door het bombardement vernietigd. Een “uniek wapenfeit” werd dit in het Algemeen Handelsblad van 9 april 1949 genoemd. Dat door dit bombardement 64 Nederlanders het leven lieten werd niet genoemd in het krantenartikel. Bizar, daar de strategische keuze voor een tijdstip in de middag (15:00) op een werkdag maakt dat het – officieuze – doel eerder “vernietiging van het gebouw van de Rijksinspectie én haar medewerkers” zal zijn geweest. In dit artikel worden alle dodelijke slachtoffers van het bombardement opgesomd, zodat zij, ook 76 jaar na dato, herdacht kunnen (blijven) worden.

Het bombardement

De jachtbommenwerpers (De Haviland Mosquito’s) maakten onderdeel uit van het 613 Squadron van de RAF en stond onder leiding van Robert ‘Bob’ Bateson. De voorbereiding van de RAF op deze aanval was uitvoerig: er werd door de vliegtuigbemanningen speciaal getraind voor dit bombardement en de voorgevel van Kleykamp werd hiervoor zelfs nagemaakt. In het Operations Record Book staat het bombardement op 11 april 1944 als “special operation” opgetekend.

Op 8 mei 1944 reikt prins Bernhard het Vliegerkruis uit aan de Britse RAF-vlieger Bateson (hier is een kort filmfragment van, die helaas donkerder is dan onderstaande foto). Deze onderscheiding was op 20 april reeds bij Koninklijk Besluit (nummer 12) toegekend.

Eén van de Mosquito’s werd gevlogen door de 21-jarige Nederlander Robert ‘Rob’ Cohen, een Luitenant-vlieger. Een kort levensverhaal werd in 1947 in de rubriek Wat spookten ze uit…? door oorlogscorrespondent Ton van Beers in het Vrij Volk beschreven.

Via Radio Oranje gaf Cohen een verslag van de missie:

De jachtbommenwerpers vlogen, met de zon in de rug, langs het Vredespaleis richting Kleykamp. De vliegtuigen waren uitgerust met bijzondere bommenrekken voor kleine bommen en een maquette van het Haagse stadsdeel, waarop Kleykamp bijzonder was aangegeven. De bommen raakten het door de Duitse bezetter in augustus 1941 gevorderde pand aan de Scheveningseweg 17.

Bij dit bombardement ging overigens niet al het papierwerk verloren, zoals Trouw op 15 mei 1944 schrijft:

Het gebouw bevatte de geheele administratie van het Centraal Bevolkingsregister van Nederland, waartoe het beruchte persoonsbewijsregister van alle mannen en vrouwen van 15 jaar en ouder met hun foto’s en vingerafdrukken. Deze verzameling is voor een aanmerkelijk deel verloren gegaan te schatten op plm. 40%. Verder werden geheel verwoest: 1°. het centrale bevolkingsregister van personen, die zonder bekende woonplaats zijn of naar het buitenland zijn vertrokken; 2°. het centrale bevolkingsregister voor schippers en rijdende en zwervende bevolking (woonwagenbewoners); 3°. alle correspondentie met gemeenten (over kwestieuze punten met gemeenten waarvan de ambtenaren zijn ondergedoken, enz. enz.); 4°. alle controlerapporten over alle gemeenten; 5°. de registratie van alle Joden met hun aanmeldingsformulieren.

Het Nieuw Israelietisch weekblad meldde in Pasfoto’s van gedeporteerde personen voor derde deel terecht (17-2-1950) dat het restant duplicaat-persoonsbewijzen, welke bij het bombardement niet door brand of water waren vernietigd, terecht waren gekomen bij het Centraal Bureau Genealogie. Dit restant bestond uit ongeveer een derde van de in 1941 voorkomende Nederlandse burgers boven de 15 jaar, waarvan het Bureau de diverse gegevens beschikbaar had met foto. Vooral echter van de middelste letters van het alfabet is veel verloren gegaan. De foto’s mochten niet van de kaarten worden verwijderd, maar een fotograaf van het Bureau maakt op verzoek en na betaling van 2 gulden, 3 stuks afdrukken.

De Britse Air Ministry News Service deed begin mei 1944 melding van de operatie, die het een precisiebombardement op één gebouw noemde.

In het artikel “One house in row was vital to nazis. Mosquitoes Destroyed It in Pin-point Raid” in de Birmingham Gazette van 4 mei 1944 geven Cobly en Newman (piloten van het tweede paar Mosquitos) aan wat zij zagen:

The leader’s bombs went right in at the front door. A sentry on duty at the door saw the bombers streaking towards him. He threw away his rifle and ran for his life. A parade was in progress in the barracks behind the target buildings, and some sort of game which looked like football was going on. They scattered in all directions.

In het artikel “House hit by Mosquitos a notable feat. Nazi papers destroyed” in de Belfast Telgraph van 4 mei 1944 wordt weergegeven wat het Air Ministry News Service had meegedeeld. Waaronder:

The target is now a blackened ruin. The documents are destroyed. Only one bomb fell wide of the house. It struck a German barracks.
….
Reconnaissance photographs later showed that while the target building had been reduced to rubble neighbouring houses were untouched.

Dit laatste klopt niet helemaal. De huizen in de Timorstraat (tegenwoordig Burgemeester Patijnlaan) 9, 11, 13 en 15 en in de Laan Copes van Cattenburch (tegenwoordig Burgemeester Van Karnebeeklaan) 12, 14, 16, 18, 20, 21, 22, 23, 24 en 25 vatten vuur.

Op Laan Copes van Cattenburch 24 was het Nederlandsch Octrooibureau gevestigd, ook dit gebouw werd geraakt door een bom. Ook waren er bommen op het terrein van de Alexanderkazerne neergekomen, waar de Ordnungspolizei gestationeerd was, en daar gedetoneerd.

De Nieuwsbode (orgaan van de vrije pers) van 20 april 1944 beschrijft het in het artikel Het bombardement op het C.B.R. als volgt:

Voorts zijn getroffen, woningen aan de achter de villa gelegen Timorstraat en aan de Laan Copes van Cattenburgh, waar [het hoodfpolitiebureaux staat.] Uitgebrand is het archief van de politie, een zeer ernstige schade kreeg de zgn. documentatiedienst, een bedrijf dat sinds de bezetting door De NSB op touw was gezet; voorts kregen ernstige schade de woning van den gemachtigde van den Leider voor de provincie Holland, Baron van Haersholte en het daarnaast gelegen pand waar gevestigd is de bekende NSB-kleermaker Hakkart [nadien verhuisd naar Denneweg 54A]. Verder is nog een voltreffer gekomen in het uitgebreide complex der Alexanderkazerne, waar ook een aantal doden der Duitse politie viel.

In het artikel Een rake klap van 15 april 1944 in Geïllustreerd Vrij Nederland wordt ook de Armenraad als één van de getroffen gebouwen genoemd (meer informatie hierover wordt openbaar in 2022 via Haags Gemeentearchief 0277-01, inv. nr. 30). Uit het Haags Gemeenteachief 1347-01, inv. nr. 54 blijkt dat het pand Laan Copes van Cattenburg 10 als kantoorpand van de Koninklijke Haagse woningvereniging in gebruik was. Door het bombardement is een gedeelte van het archief in vlammen opgegaan en heeft een deel van het archief brandschade.

Het item ‘Bomaanval’ in het weekjournaal van Polygoon Hollands Nieuws (hieronder) laat de brandende panden en bluswerkzaamheden zien.

Onderstaande tekening, gemaakt door de Haagse brandweer, geeft aan welke huizen in brand stonden (rode omlijningen) en waar bominslagen waren (rode kruisjes).

De slachtoffers

Op basis van de namen genoemd in het artikel ‘De slachtoffers van den luchtaanval op den Haag’ uit de Haagsche Courant van 19 april 1944 (hieronder afgebeeld), de namen op het monument bij het ministerie van Binnenlandse Zaken (verderop beschreven) en archiefonderzoek heeft Bob Coret getracht een complete lijst van dodelijke slachtoffers samen te stellen.

Deze slachtofferlijst is opgedeeld in 3 delen, 1 voor elke locatie waar de dodelijke slachtoffers vielen. Bij Kleykamp zelf stierven 56 medewerkers, een opperwachtmeester van de Staatspolitie die wacht hield en twee burgers, onder wie de echtgenote van de conciërge. Bij het Nederlandsch Octrooibureau waren 4 slachtoffers te betreuren. De gemiddelde leeftijd van de 64 Nederlandse slachtoffers – 38 mannen en 26 vrouwen – was net geen 30 jaar. Op de Alexanderkazerne zijn 4 Duitse politiemannen omgekomen.

Slachtoffers bombardement bij de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters

Hieronder staan in alfabetische volgorde 59 slachtoffers die vielen in of bij de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters, gevestigd in Villa Kleykamp aan de Scheveningseweg 17 in Den Haag. Zij waren, tenzij anders vermeld, werkzaam bij de Rijksinspectie en zijn door het bombardement overleden, direct of enkele dagen later. Enkele personen zijn verdronken doordat zij in de kelder zaten die volliep met bluswater. Een klein aantal van de medewerkers waren lid of sympathisant van de NSB, het grote merendeel niet. Enkele medewerkers waren actief in het verzet en betrokken bij de illegale uitreiking van vervalste persoonsbewijzen.

• Agnes Aandewiel, ongehuwde vrouw, geboren op 18 juli 1917 te ‘s-Gravenhage, typiste/kantoorbediende, wonende te Rijswijk, is volgens overlijdensakte A904 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 26 jaar oud.
• mr. Sijbren Abma, ongehuwde man, geboren op 5 februari 1920 te Garoet (NOI), ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A876 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 24 jaar oud.
• Oudfoort Frederik Wilhelm Baker, echtgenoot van H.D. van Delden, geboren op 4 september 1902 te Kema (NOI), kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Bezuidenhoutseweg 337, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A877 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 41 jaar oud.
• Johannes Bedeker, ongehuwde man, geboren op 6 maart 1920 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A878 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, hij was toen 24 jaar oud.
• André Christiaan van den Berg, echtgenoot van C. van der Puil, geboren op 22 oktober 1917 te Haarlem, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Van Ittersumstraat 14, Bennebroek, is volgens overlijdensakte A879 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 26 jaar oud.
• Maria Clasina Catharina Bergen Henegouwen, ongehuwde vrouw, geboren op 28 oktober 1923 te ‘s-Gravenhage, typiste, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A880 op 12 april 1944 (rond 14:00) overleden, zij was toen 20 jaar oud.
• Nicolaas Berger, echtgenoot van E.C. van der Burg, geboren op 21 juni 1914 te Zwolle, adjunct-commies, wonende te Bunnikstraat 7, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A881 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 29 jaar oud.
• Klazina Hendrika Boots, echtgenote van Willem Nieuwenhuis (ook in deze lijst), geboren op 6 juli 1908 te Haarlem, zonder beroep, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A882 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, zij was toen 35 jaar oud.
• Petronella Wilhelmina Gerardina Braams, ongehuwde vrouw, geboren op 21 maart 1881 te Buren, zonder beroep, wonende te ‘s-Gravenhage op Laan Copes van Cattenburgh 8, is volgens overlijdensakte A897 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, zij was toen 63 jaar oud.
• Jacoba van Briemen, ongehuwde vrouw, geboren op 7 juni 1920 te Cappelle van den IJssel, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A890 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 23 jaar oud.
• Daniël Brouwer, echtgenoot van J. Bakker, geboren op 6 november 1899 te Ten Boer, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Copernicusstraat 54, Den Haag, is volgens overlijdensakte B924 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 44 jaar oud.
• Nelly Buitendijk, ongehuwde vrouw, geboren op 30 oktober 1923 te ‘s-Gravenhage, typiste/ambtenaar, wonende te Rijswijk, is volgens overlijdensakte A883 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 20 jaar oud.
• Erna Johanna Adriana Buitenhuis, ongehuwde vrouw, geboren op 24 januari 1922 te Utrecht, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A889 op 13 april 1944 (rond 16:00) overleden, zij was toen 22 jaar oud.
• Elbertha Theodora (Bep) Camerling, ongehuwde vrouw, geboren op 5 oktober 1918 te Amsterdam, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A888 op 13 april 1944 (rond 8:00) overleden, zij was toen 25 jaar oud.
• Anton Frits Pieter Cassée, echtgenoot van G.M.J.A. de Groot, geboren op 25 april 1914 te Haarlem, ambtenaar/adjunct-commies bij het departement van Binnenlandse Zaken, wonende te Agathastraat 25, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A884 op 11 april 1944 (rond 18:00) overleden, hij was toen 29 jaar oud.
• Hendricus Ignatius Clausman, echtgenoot van S.Th. Schäpers, geboren op 5 januari 1901 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Rabarberstraat 76, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B928 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 43 jaar oud.
• Albert Adolf Cortenbach, echtgenoot van H.S.A.E. Lubbers, geboren op 19 januari 1918 te Meester Cornelis (NOI), kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Tasmanstraat 180, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A885 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 26 jaar oud.
• Jan van Dijk, ongehuwde man, geboren op 22 april 1920 te Elst, ambtenaar, wonende te Rotterdam, is volgens overlijdensakte B956 op 18 april 1944 (rond 22:00) overleden, hij was toen 23 jaar oud.
• Tonnis Drenth, echtgenoot van B. van der Laan, geboren op 9 juli 1898 te Midwolda, opperwachtmeester bij de Staatspolitie, hield wacht bij Villa Kleykamp, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A886 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, hij was toen 45 jaar oud.
• Jan Engberts, ongehuwde man, geboren op 5 augustus 1917 te St. Petersburg/Rusland, kantoorbediende/schrijver eerste klasse, wonende te Leiden, is volgens overlijdensakte A870 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 26 jaar oud.
• Theodorus Johannes (Theo) Fakkert, ongehuwde man, geboren op 25 september 1923 te Maastricht, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A938 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 20 jaar oud.
• Maria Johanna Gertruda Frietman, ongehuwde vrouw, geboren op 19 januari 1926 te ‘s-Gravenhage, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A916 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 18 jaar oud.
• Hendrik Johannes Cornelis Geurst, gescheiden man, geboren op 27 februari 1882 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A907 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 62 jaar oud.
• Nicolaas Albertus de Haas, ongehuwde man, geboren op 25 maart 1916 te Noordeloos, adjunct inspecteur, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B906 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 28 jaar oud.
• Alberdina Gerarda Haijemaije, gescheiden vrouw, geboren op 15 augustus 1917 te Rotterdam, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B941 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 26 jaar oud.
• Johannes Josef den Haselaar, echtgenoot van A.A.M. de Leur, geboren op 17 augustus 1922 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Jan van Riebeekstraat 101 II, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A887 op 11 april 1944 (rond 22:15) overleden, hij was toen 21 jaar oud.
• Willem Hoeflaken, ongehuwde man, geboren op 13 april 1917 te Wijk en Aalburg, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B885 op 13 april 1944 (rond 3:30) overleden, hij was toen 26 jaar oud.
• Klaas Houtman, ongehuwde man, geboren op 21 oktober 1921 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A940 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 22 jaar oud.
• mr. Eeltje Huismans, ongehuwde man, geboren op 18 april 1907 te Oostdongeradeel, arbeidsacontractant/adjunct-commies, lid Civitas Academica (VU), wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A872 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, hij was toen 36 jaar oud.
• Jacob van der Kamp, ongehuwde man, geboren op 8 maart 1922 te Kampen, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B886 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, hij was toen 22 jaar oud. Jacob werkte voor het verzet, was betrokken bij het ‘rondzetten‘ van vervalste persoonsbewijzen en heeft tekeningen van Villa Kleykamp gemaakt in voorbereiding van het bombardement. Deze tekeningen zijn via zijn broer Wolter en daarna geheim agent D’Aulnis de Bourrouill in Engeland terecht gekomen.
• Sibilla Teuntje van Kapel, ongehuwde vrouw, geboren op 29 juni 1914 te Rotterdam, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B887 op 13 april 1944 (rond 5:30) overleden, zij was toen 29 jaar oud.
• Elbertus Johannes Kappetein, ongehuwde man, geboren op 14 januari 1920 te Middelharnis, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B888 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 24 jaar oud.
• Johannes Albertus Kraan, echtgenoot van J.C. Oversloot, geboren op 29 augustus 1883 te Delft, kantoorbediende, wonende te Prins Hendriklaan 10, Rijswijk, is volgens overlijdensakte A891 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 61 jaar oud.
• Mathilda Anna Adriana Kramers, ongehuwde vrouw, geboren op 5 maart 1920 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A905 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 24 jaar oud.
• Johan Bernard Otto Kühling, ongehuwde man, geboren op 25 februari 1892 te Amsterdam, ambtenaar, waarschijnlijk overleden op 11 april 1944, hij was toen 52 jaar oud. Zijn stoffelijke resten zijn niet gevonden, er heeft daarom geen begrafenis of crematie plaats gevonden en is er ook geen overlijdensakte opgesteld. Het overlijden is telefonisch bevestigd door familie aan onderzoeker Henk Kuilder.
• Johanna Pieternella (Jo) Kwakkestijn, ongehuwde vrouw, geboren op 15 december 1925 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Burgersdijkstraat 62, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A927 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 18 jaar oud.
• Jannetje Diderika Henrica (Janny) van Lieshout, ongehuwde vrouw, geboren op 30 oktober 1923 te Leiden, typiste/ambtenaar, wonende te Leiden, is volgens overlijdensakte B889 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 23 jaar oud.
• Maria Johanna van der Linden, ongehuwde vrouw, geboren op 3 januari 1915 te Leiden, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B890 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, zij was toen 29 jaar oud.
• Pieter Masurel, ongehuwde man, geboren op 11 mei 1921 te Leiden, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Camerlingh Onnislaan 41, Leiden, is volgens overlijdensakte B926 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 22 jaar oud.
• Leonardus Adrianus van der Meer, echtgenoot van M.L. van Munster, geboren op 12 november 1913 te Pijnacker, cantinebeheerder/vliegtuigbouwer, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B891 op 11 april 1944 (rond 14:40) overleden, hij was toen 30 jaar oud.
• Maria Antonia (Mitzi) Meichlböck, ongehuwde vrouw, geboren op 27 november 1913 te Weenen, chef typiste, wonende te Leiden, is volgens overlijdensakte B909 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 30 jaar oud.
• Jan van der Meij, ongehuwde man (verloofd met Annie Bosma), geboren op 13 december 1915 te Leimuiden, ambtenaar, wonende te Delft, is volgens overlijdensakte B915 op 13 april 1944 (rond 20:00) overleden, hij was toen 28 jaar oud.
• mr. Herman Arend Johannes Mulder, ongehuwde man, geboren op 15 augustus 1909 te Rotterdam, ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B930 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 34 jaar oud.
• Willem Nieuwenhuis, echtgenoot van Klazina Hendrika Boots (ook in deze lijst), geboren op 25 juli 1906 te Amsterdam, concierge, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A935 op 11 april 1944 (rond 14:30) overleden, hij was toen 37 jaar oud.
• Ariëlla Henderika (Elly) Oudenaarden, ongehuwde vrouw, geboren op 11 mei 1923 te Schiedam, typiste, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B892 op 12 april 1944 (rond 8:30) overleden, zij was toen 20 jaar oud.
• Wicher Jan Pameijer, ongehuwde man, geboren op 6 september 1921 te Eindhoven, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Voorburg, is volgens overlijdensakte B893 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 22 jaar oud.
• Petrus Johannes Radder, gescheiden man, geboren op 18 juni 1883 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B929 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 60 jaar oud.
• Johannes Anthonius Pieter Schoneveld, echtgenoot van F. van Oel, geboren op 30 oktober 1901 te Hof van Delft, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Park Leeuwenberghlaan 69, Leidschendam, is volgens overlijdensakte A917 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 42 jaar oud.
• Ariskus Hendrik Cornelis Schouten, echtgenoot van M.H.W. van Wijnen, geboren op 6 augustus 1914 te Maasland, adjunct-commies, wonende te Hugo de Grootlaan 51, Dordrecht, is volgens overlijdensakte A873 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 29 jaar oud.
• Jitske Jantina (Jitty) Sixma, ongehuwde vrouw, geboren op 3 januari 1921 te Groningen, ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B908 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 23 jaar oud.
• Jozef Johan Clemens Vahle, ongehuwde man, geboren op 14 mei 2020 te Rotterdam, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B894 op 13 april 1944 (rond 2:30) overleden, hij was toen 23 jaar oud.
• Maria Geertruida van der Valk, ongehuwde vrouw, geboren op 30 april 1918 te ‘s-Gravenhage, ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B895 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 25 jaar oud.
• Alexander Verdonck, ongehuwde man, geboren op 26 juli 1921 te Breda, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B1785 op 11 april 1944 (rond 14:36) overleden, hij was toen 22 jaar oud.
• Benjamin Viaene, gescheiden man, geboren op 10 mei 1887 te Vlaardingen, bode, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A934 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 56 jaar oud.
• Hendricus Maria Vogel, ongehuwde man, geboren op 30 mei 1917 te ‘s-Gravenhage, ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A930 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 26 jaar oud.
• Gerarda Hendrica de Vries, ongehuwde vrouw, geboren op 9 oktober 1925 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B896 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 18 jaar oud.
• Maria Louise (Miep) Weijne, ongehuwde vrouw, geboren op 22 december 1921 te Sitang (NOI), kantoorbediende/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B933 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 22 jaar oud.
• Hettij Ellij Wijmer, ongehuwde vrouw, geboren op 6 oktober 1920 te ‘s-Gravenhage, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B934 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 23 jaar oud.
• Lamberta Geertruida van der Worp, ongehuwde vrouw, geboren op 1 mei 1924 te Apeldoorn, typiste/ambtenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B897 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, zij was toen 19 jaar oud.
• Adrianus Leonardus Zuidwijk, ongehuwde man (in ondertrouw met H.M.J Selhorst), geboren op 4 mei 1922 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/ambtenaar, wonende te Haarlem, is volgens overlijdensakte A942 op 11 april 1944 (rond 15:00) overleden, hij was toen 21 jaar oud.

Slachtoffers bombardement werkzaam bij het Nederlandsch Octrooibureau

Hieronder staan in alfabetische volgorde de 4 slachtoffers die werkten bij het Nederlandsch Octrooibureau (en niet Octrooiraad zoals het per abuis in de overlijdensakten is opgetekend), destijds gelegen aan de Laan Copes van Cattenburgh 24:

• Christina Dijks, ongehuwde vrouw, geboren op 5 november 1900 te ‘s-Gravenhage, kantoorbediende/typiste, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A928 in ‘s-Gravenhage overleden op 11 april 1944 (rond 15:00), zij was toen 43 jaar oud.
• Catharina Maria van Egmond, ongehuwde vrouw, geboren op 2 december 1900 te ‘s-Gravenhage, typiste, wonende te Lavenderstraat 73, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A920 in ‘s-Gravenhage overleden op 11 april 1944 (rond 15:00), zij was toen 43 jaar oud.
• Franciska Maria Mathilda Gefken, ongehuwde vrouw, geboren op 25 februari 1920 te ‘s-Gravenhage, secretaresse, wonende te Groot Hertoginnelaan 128, ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte A939 in ‘s-Gravenhage overleden op 11 april 1944 (rond 15:00), zij was toen 24 jaar oud.
• Rudolf Johannes Sas, jongeman, geboren op 4 januari 1927 te ‘s-Gravenhage, tekenaar, wonende te ‘s-Gravenhage, is volgens overlijdensakte B957 in ‘s-Gravenhage overleden op 11 april 1944 (rond 15:00), hij was toen 17 jaar oud.

Volgens proces-verbaal van de Staatspolitie (zie de scan hierboven), zijn C.M. van Egmond en F.M. Gefken gevonden op de Laan Copes van Cattenburch 22. Hoogstwaarschijnlijk had het Nederlandsch Octrooibureau zowel het pand op nummer 24 alsook nummer 22 in gebruik en waren deze aaneengeschakeld.

Slachtoffers bombardement bij de Alexanderkazerne

Hieronder staan in alfabetische volgorde de 4 Duitse politiemannen van de Ordnungspolizei (beter bekend als de Grüne Polizei) die waren gestationeerd op de Alexanderkazerne, gelegen aan de Laan Copes van Cattenburgh:

• Rudolf Fuchs, geboren op 15 april 1910, Zug-Oberwachtmeister, is op 11 april 1944 in ‘s-Gravenhage overleden, hij was toen 33 jaar oud.
• Anton Pelzer, geboren op 24 februari 1908 te Longerich, Stadtkreis Köln, Nordrhein-Westfalen, Duitsland, Oberwachtmeister, is op 11 april 1944 in ‘s-Gravenhage overleden, hij was toen 36 jaar oud.
• Theodor Willner, geboren op 8 augustus 1914 te Essen, Stadtkreis Essen, Nordrhein-Westfalen, Germany, Res. Oberwachtmeister, is op 11 april 1944 in ‘s-Gravenhage overleden, hij was toen 29 jaar oud.
• Friedrick Hermann Wolf, geboren op 25 januari 1909, Res. Oberwachtmeister, is op 11 april 1944 in ‘s-Gravenhage overleden, hij was toen 35 jaar oud.

De 4 Duitse slachtoffers zijn eerst begraven op de algemene begraafplaats “Westduin” in Den Haag. Op 9 september 1948 zijn de lichamen op de Duitse Militaire Begraafplaats in Ysselsteyn (naast elkaar) herbegraven.

Monumenten

Monument Kleykamp

Op de plek waar Villa Kleykamp stond, staat tegenwoordig een gebouw van de NIBC Bank (voorheen Nederlandse Investeringsbank). Er staat hier een monument ter nagedachtenis aan het bombardement.

Monument Ministerie van Binnenlandse Zaken

Op donderdag 3 juni 1946 heeft minister Mr. Dr. P.J. Witteman een gedenksteen onthuld in het toenmalige gebouw van Binnenlandse Zaken aan het Binnenhof 19. De gedenksteen, vervaardigd door de Amsterdamse beeldhouwer W. van Hoorn, is vervolgens met het ministerie meeverhuisd naar de Schedeldoekshaven (1978-2012) en vervolgens naar de Turfmarkt waar het in de hal staat.

Op de gedenksteen staan de namen van 76 personen, zijnde leden van het personeel van het Departement zelf, van de Inspectie der Bevolkingsregisters (inclusief overleden echtgenotes), van de Rijksdienst te Arnhem en van het C.B.V.O. (later Rijksdienst voor Maatschappelijke Zorg genoemd). Van de 62 opgesomde personen van de Inspectie der Bevolkingsregisters zijn er 58 omgekomen bij het bombardement op Kleykamp.

Meer informatie

Voor meer achtergrond over het bombardement verwijs ik graag naar:

• de Andere Tijden documentaire over Kleykamp;
• het hoofdstuk “Aanval op ‘Kleykamp’” (pagina 797 ev.) in deel 7 van Lou de Jong’s Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog (PDF);
• het artikel Aanval op Kleykamp van Pieter Schlebaum;
• het item Bombardement op bevolkingsregister tijdens Tweede Wereldoorlog onder vuur van Omroep West;
• het artikel 75 jaar geleden: Het bombardement op Villa Kleykamp van het NIOD;
• het boek Kleykamp verwoest, het Vredespaleis aan de ondergang ontsnapt, door ooggetuige Piet Coelewij.